Więcej nigdy więcej

Jak tworzyć odpowiedzialną markę?

Eileen Fisher, kreując swoją markę modową, stworzyła także program zwrotu towarów w myśl gospodarki cyrkularnej. Od 2009 roku Tiny Factory, czyli założona przez nią w Irvington sortownia, przyjęła aż 1.4 miliona sztuk odzieży. Ubrania są skrupulatnie segregowane według zużycia, a następnie dzielone na kilka projektów. Te w idealnym stanie ponownie trafiają do sklepu z metką Renew. Garderoba z lekkimi uszkodzeniami jest naprawiana i przerabiana do kolekcji Resewn. Od 2018 roku, w kooperacji z artystką Sigi Ahl, Fisher zainaugurowała działalność studia Waste No More, zajmującego się tworzeniem unikatowych tkanin artystycznych z najbardziej zniszczonych i porzuconych ubrań. Wielotorowe działania podejmowane przez projektantkę są czymś więcej niż recykling. Są dosłownym i długofalowym przyjęciem odpowiedzialności za każdy skrawek wyprodukowanego przez nią materiału.

Jak kolektywna współpraca może polepszyć sytuację ekonomiczną i społeczną mniejszości?

Projekt, który w dobie braku odpowiedzialności firm modowych może być modelowym przykładem poważnego podejścia do środowiska i społeczeństwa. Ushirika to coś więcej niż produkcja ubrań. Z inicjatywy Alicji Wysockiej mieszkanki kenijskich slumsów tworzą odzież, akcesoria oraz projekty we współpracy z artystami. W idei wspólnoty tkwi siła, która wynika z pracy kolektywnej opartej na tradycjach plemiennych – wymiany doświadczeń i umiejętności, rozwijania kreatywności, a także wspólnych rozmów, wycieczek czy spożywania posiłków. Kooperatywa zmienia sytuację ekonomiczną i społeczną zatrudnionych w niej kobiet. Zysk ze sprzedaży jest przeznaczany na pensje dla członkiń spółdzielni, jej funkcjonowanie oraz wynagrodzenie dla nauczycieli. Twórczynie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, mają zapewnione wyżywienie, prowadzą radio oraz mogą przychodzić do pracy z dziećmi. Materiały używane do produkcji są wytwarzane lokalnie lub pochodzą z recyklingu. Kooperatywa tworzy zarówno na rynek lokalny, jak i na eksport. Stacjonarny sklep Ushiriki znajdziecie w Krakowie.

Jak możemy zwrócić uwagę na skutki kapitalizmu?

Mending Cracks ma na celu zwrócenie uwagi na to, że warto naprawiać przedmioty. To upcyclingowy projekt artystyczny wykorzystujący swetry ze szkolnych mundurków dzieci pochodzących z Mathare, slumsów Nairobi. Uczniom zapewniono nowe ubrania, natomiast stare uniformy posłużyły jako materiał do projektu Markiewicz, który jest krytycznym komentarzem wobec przemysłu modowego. Artystka, wykorzystując czerwoną, kaszmirową nić, zreperowała mundurki japońskim haftem boro. Kontrastowe przeszycia i łaty przypominają otwarte rany i blizny – to metafora niszczącego wpływu kapitalizmu na Kenię i całą naszą planetę. Projekt realizowany był w ramach działań Cooperative Spółdzielnia Ushirika, gdzie pracujące tam kobiety wymieniają się z artystami doświadczeniami.

Jak kupować odpowiedzialnie?

Clear Fashion to francuska aplikacja mobilna mająca na celu rozwój świadomości w zakresie odpowiedzialnej mody. By z niej skorzystać, wystarczy zeskanować za pomocą telefonu metkę interesującego nas ubrania. W zamian otrzymamy analizę praktyk marki, która je wyprodukowała. Weryfikacja następuje pod kątem 32 kryteriów podzielonych na cztery kategorie – zdrowie, wpływ na środowisko, dobro zwierząt oraz wpływ społeczny. Informacje są pozyskiwane bezpośrednio od producenta. Jeśli zależy mu na transparentności, dostarcza je dobrowolnie. Zdarza się jednak, że dane są ujawniane dopiero po naciskach ze strony konsumentów. W efekcie zyskujemy dostęp do skatalogowanych informacji o cyklu produkcji – od pozyskania materiałów aż po transport. Obecnie baza danych zawiera około 100 marek, od dużych sieciówek po niszowych producentów, lecz nieustannie się powiększa dzięki działaniu społeczności użytkowników.

Jak w nietypowy sposób zapobiegać jednorazowym zakupom ubrań?

Influencerzy w mediach społecznościowych nieustannie muszą tworzyć nowe, interesujące treści, aby zatrzymać swoich fanów. Wielu z nich ulega presji pojawiania się w każdym poście w nowej stylizacji. Takie zachowanie sprzyja jednorazowym zakupom i szybkiej modzie. Firmy prześcigają się w wysyłce darmowych paczek, w nadziei na to, że internetowy celebryta tym razem oznaczy ich biznes na swoim profilu. W odpowiedzi na ten problem firma Carlings stworzyła pierwszą na świecie wirtualną kolekcję ubrań. Neo-Ex to ubrania na miarę ery cyfrowej. Wystarczy kupić wybrany model, wysłać własne zdjęcie, a projektanci 3D dopasują go idealnie do sylwetki. Odesłane zdjęcie wystarczy opublikować i czekać na lajki.

Czy aby określić naszą tożsamość potrzebujemy niezliczonych sztuk odzieży?

Po wieloletniej pracy jako stylista Bonne Reijn zauważył, że branża modowa opiera się na sztucznie wykreowanej potrzebie ciągłego projektowania nowych kolekcji. Postanowił postąpić odwrotnie – jego firma skupia się na jednym produkcie. Chce przekonać ludzi, że nie ma nic złego w noszeniu tego samego zestawu ubrań. Na początku 2014 roku zaprojektował czarno-białe dwuczęściowe garnitury firmowane marką BONNE, dziś jego kolekcja to kilkanaście modeli w różnych wersjach kolorystycznych. Nazwa De Rrusie Suit, czyli uniform biedaka, nawiązuje do kreatywnego podejścia do garderoby, jeśli posiada się tylko niezbędne minimum. Tożsamość noszącego może być wyrażona tylko przez niego samego. Zaprojektowany przez Reijna ubiór zakłada neutralność – nie określa ról społecznych,   płciowych, nie różnicuje statusu materialnego. Jest swoistą społeczną czystą kartą.

Jaki wpływ na gospodarkę Zambii mają europejskie sieci odzieżowe?

Salaula w języku mieszkańców Zambii oznacza selekcję poprzez przeszukiwanie stosu. Jest to też nazwa dynamicznie rozwijających się w tym kraju rynków odzieży używanej. Skutkiem ubocznym szybkiej mody z krajów rozwiniętych jest wypchnięcie z rynku lokalnych firm tekstylnych i modowych, które nie są w stanie konkurować z branżą recyklingową i odzieżą niskiej jakości importowaną z Chin. Lotte de Haan postanowiła prześledzić drogę, jaką przechodzą nasze porzucone ubrania. Postrzegane jako działanie humanitarne, darowizny tekstyliów z Europy w rzeczywistości tworzą lukratywny biznes wart 5 miliardów dolarów rocznie. Współpracując z wieloma sprzedawcami na rynku Lusaki, od hurtowników po krawców, stworzyła serię parasoli przeciwsłonecznych ze starych ubrań. Każdy przedstawia terytorium geograficzne i wpływ odrzuconych tekstyliów na Zambię. Razem reprezentują nową globalną mapę rynku odzieży używanej.

Obejrzyj serię 5 filmów:

1. Salaula – selekcja poprzez przeszukiwanie stosu
2. The Vendors – dostawcy
3. The Industry – wpływ na lokalny przemysł odzieżowy
4. International Influence – ekspansja Chin na zambijską ekonomię
5. The Dumps – 80% śmieci tekstylnych z Europy kończy na terenie Lusaki.

Jak powiedzieć „nie” szybkiej modzie?

Podczas pracy nad swoim dyplomem na studiach promocji mody Elisabeth Illing postanowiła, że zamiast stać się częścią problemu, jakim jest szybka moda, chciałaby stworzyć kampanię odzwierciedlającą jej negatywne skutki. Popularne sieciówki co roku ogłaszają dziesiątki mikro trendów, wokół których tworzą wersje produktów ekskluzywnych marek. Ostatecznie te wykupione za ułamek ceny ubrania wypełnią wysypiska śmieci, staną się konkurencją dla lokalnych rynków w Afryce lub zostaną spalone. W odpowiedzi artystka stworzyła serię instalacji fotografii z tekstami, które choć przypominają hasła marketingowe, w rzeczywistości są krytyką działań sklepów z szybką modą. Slogany zyskały spójną z ideą formę metek, paragonów oraz sklepowych stojaków. Dzięki temu kampania jest bardziej wymowna – oddaje głos ubraniom, by powiedziały prawdę o sobie, swoim pochodzeniu i przyszłości w naszych szafach.

Czy spalanie ubrań jest najlepszym możliwym rozwiązaniem?

Pierwszy sklep H&M został założony 70 lat temu w Västerås – dziś znajduje się tam elektrownia, która spala niesprzedane ubrania. Palenie produktów z poprzednich kolekcji jest powszechnym rozwiązaniem w świecie szybkiej mody. Nowe, nienoszone ubrania są klasyfikowane jako śmieci w jednej branży, a jako pożądane paliwo w drugiej. Wytworzony podczas spalania prąd nazywa się czystą energią. Ale czy to naprawdę najlepsze podejście do korzystania z zasobów, czy po prostu akceptacja marnotrawstwa wynikająca z naszej kultury konsumenckiej? A waste of energy? to instalacja przedstawiająca cykl życia ubrania, od surowca przez produkt po energię. Pokazuje absurdalność sytuacji, kiedy produkty zużywające podczas produkcji ogromne ilości energii są niszczone pod hasłem zrównoważonego rozwoju.

Ile rzeczy potrzebujemy naprawdę?

Statystycznie Amerykanie wydają 1,2 miliarda dolarów rocznie na przedmioty dalszej potrzeby, czyli takie, których nie potrzebują. Kiedy w 2008 roku Dave Bruno postanowił ograniczyć posiadane dobra do 100 przedmiotów, nie zdawał sobie sprawy, jak duży wpływ będzie miał na współczesne pojmowanie minimalizmu. Jego eksperyment stał się inspiracją dla oddolnego ruchu osób chcących – tak jak on – otaczać się tylko tym, co niezbędne. Choć w swojej książce autor daje wiele praktycznych rad i opisuje anegdoty związane z tą przygodą, The 100 Thing Challenge jest w rzeczywistości znacznie głębszą refleksją nad kulturą konsumpcjonizmu, budującą w społeczeństwie potrzebę ciągłego posiadania więcej.

Czy da się żyć bez samochodu?

Nazwa mówi sama za siebie. Na blogu Jeden Samochód Mniej autor Krzysztof Gubański zachęca do dołączenia i pomaga odnaleźć się w społeczności amatorów rowerów typu cargo. Choć ma prawo jazdy, od ponad 13 lat wykorzystuje rower jako podstawowy środek transportu i udowadnia, że można na nim pojechać do ślubu, zrobić duże zakupy czy przewieźć lodówkę (a nawet dwie!). Na jego stronie i Facebooku znajdziemy zarówno odpowiedzi na pytania pragmatyczne takie jak: gdzie serwisować czy jak poprawnie dobrać jednoślad, jak i materiały dla prawdziwych miłośników – galerię najpiękniejszych reklam z rowerami w tle lub relacje ze zlotów.

Jak zmniejszyć marnotrawienie jedzenia?

Jedna trzecia wyprodukowanej żywności trafia do kosza. Statystyczny Polak marnuje jej rocznie 247 kg, co plasuje nas na piątym miejscu w UE, w której średnia wynosi 173 kg. Twórcy aplikacji Too Good To Go postanowili zmniejszyć ten problem. Jest to narzędzie, które pozwala biznesom i użytkownikom przeciwdziałać marnotrawieniu jedzenia każdego dnia. Łączy właścicieli sklepów i restauracji z konsumentami, którzy   mogą taniej nabyć   zestawy niesprzedanych, lecz zdatnych do spożycia produktów. Dzięki temu restauratorzy nie ponoszą strat, a klienci mogą cieszyć się pełnowartościowym posiłkiem za ułamek ceny. W paczce – niespodziance znajdują się produkty, które szybko tracą świeżość takie jak np. pieczywo, ale nigdy nie wiadomo, co konkretnie się tam pojawi. Projekt działa aktywnie w Polsce i na świecie, zrzeszając około 39 tys. lokali partnerskich. Firma jest również zaangażowana w inne projekty rozwijające świadomość i proponujące rozwiązania w zakresie nadprodukcji żywności.

Co zrobić z jedzeniem, które nam się nie przyda?

Foodsharing to inicjatywa, której misją jest przeciwdziałanie marnowaniu żywności oraz rozbudowa siatki adłodzielni – miejsc z szafką lub lodówką na pokarmy, które chcemy przekazać dalej. Każdy może zostawić tam jedzenie, którego nie jest w stanie wykorzystać, aby mogli skorzystać z niego inni. By zwiększyć ilość uratowanej żywności, ze sklepów i lokali gastronomicznych są także odbierane niesprzedane artykuły spożywcze. Potem przekazywane są do Jadłodzielni lub innych potrzebujących placówek. Aktywiści tworzą również wydarzenia o charakterze edukacyjnym — poprzez gotowanie z użyciem uratowanego jedzenia pokazują, jak atrakcyjne i pełnowartościowe posiłki można stworzyć z produktów uznanych za niepotrzebne. Zwracają uwagę na problem oraz zachęcają do szacunku do żywności i niemarnowania jej.

Co wiemy o materiałach tworzących nasze przedmioty?

Kontrola nad surowcami to nadal główny element licznych napięć geopolitycznych. Chociaż wolimy o nich myśleć jako o problemach polityków, poprzez swoje wybory jesteśmy w nie niestety zamieszani.   Wszystko, co się kupuje i konsumuje, ma wpływ na wzmacnianie złożonych systemów wydobywania zasobów, pracy, produkcji i dystrybucji. Materialism to złożona z próbek materiałów instalacja, która na bardzo elementarnym poziomie konfrontuje widza z otaczającymi go przedmiotami i substancjami, które je tworzą. Codzienne produkty, takie jak odkurzacz, Volkswagen Beetle, ołówek lub butelki PET, zostały zredukowane do dokładnej ilości konkretnych surowców, z których są wykonane. Pokazane w formie sześciennych bloków tworzywa są zapisem historii ludzkości pod kątem dostępności, tradycji i stanu naszej wiedzy technicznej na przestrzeni setek lat. Ta banalnie prosta, lecz wymowna forma wywołuje refleksję nad wartością surowców traconych z każdym bezmyślnie wyrzuconym przedmiotem.

Czy recykling to jedyna droga?

Gest krytyki wobec idei bezrefleksyjnego recyklingu. Kiedy Marcel Wanders został poproszony o udział w zbiorowej wystawie promującej projekty z przetworzonego plastiku, zaprezentował butelkę z wodą. Przez trzy miesiące wielokrotnie jej używał, by ostatecznie wystawić ją na prestiżowym festiwalu. Mogłoby się wydawać, że to pomyłka lub ekscentryzm, jednak za tym niepozornym przedmiotem krył się wywrotowy manifest. Autor wyraził sprzeciw wobec promocji ponownego używania tworzyw sztucznych, widząc w tym działaniu ryzyko uzasadniania nadmiernej konsumpcji tego szkodliwego dla środowiska materiału. Zauważył, że recykling usuwa poczucie winy za jego nadprodukcję i tworzy fałszywe poczucie, że działa się zgodnie z zasadami ekologii. Wiele z trafiających do sortowni przedmiotów z powodzeniem moglibyśmy używać dalej lub zastąpić je wykonanymi z trwałych surowców.

Czy opakowania papierowe są ekologiczne?

Panuje fałszywe przekonanie, że picie z papierowych kubków jest ekologiczne. Niestety zużyte do produkcji surowce, a także plastikowa folia lub wosk pokrywające wnętrze, są obciążeniem dla planety. Twórca inicjatywy Take!Cup Adrian Golonka policzył, że jeśli co godzinę zużywa się ponad 320 tys. jednorazowych kubków, rocznie daje to sumę prawie 2,4 miliardów sztuk odpadów. System zamkniętego obiegu opakowań na wynos daje szansę zmniejszenia tej liczby. Obecnie startup dostarcza do jedenastu krakowskich restauracji wielorazowe, polipropylenowe kubki, które klienci zabierają po zostawieniu 5 zł kaucji. Do projektu założyciele zapraszają nie tylko lokale gastronomiczne, lecz także samorządy, instytucje i organizacje z całej Polski. Starają się nie tylko rozbudowywać siatkę partnerów, ale także wspierać ich w procesie zmiany nawyków. Planują serię towarzyszących inicjatywie działań edukacyjnych.

Czy rozwój technologiczny sprzętu musi wiązać się z jego całkowitą wymianą na nowy?

Słuchawki – składające się z wielu przeważnie trwale scalonych surowców, nie nadające się ani do recyklingu, ani do naprawy – mogłyby stać się symbolem nonszalanckiej postawy branży technologicznej wobec środowiska. Tworząc swój produkt, firma AIAIAI starała się, by cykl życia produktu ewoluował proporcjonalnie do potrzeb i rozwoju użytkownika, bez konieczności całkowitej wymiany sprzętu. Ich słuchawki mają modułową budowę, a użytkownik ma dostęp do podzespołów z ok. 1000 kombinacji – od głośnika, przez długość kabla, po materiał. Dzięki temu można je dostosować do różnych okoliczności, profesji czy sposobu użycia, a także szybko wymienić uszkodzony komponent. Modyfikując sprzęt, otrzymujemy dane pokazujące wpływ wymienionych elementów na jakość otrzymywanego dźwięku. TMA-2 jest w pełni profesjonalnym, zaawansowanym technologicznie produktem, któremu ufają artyści z całego świata.

Czy projektowanie uwzględniające serwisowanie to konieczna przyszłość?

Szacuje się, że bez założonego na etapie produkcji postarzania produktu przeciętny obywatel przez całe życie mógłby zaoszczędzić 50–60 tys. euro. Dla społeczeństwa i środowiska oznaczałoby to też znaczne oszczędności wynikające z braku konieczności przetwarzania sztucznie przeterminowanych produktów. Projekt czajnika indukcyjnego stał się dla autorki pretekstem do rozważań na temat projektowania zrównoważonego. Urządzenie nadaje się do serwisowania dzięki logicznej budowie, zastosowaniu standardowych śrub czy braku tzw. pułapek serwisowych. Ponadto komponenty można przetworzyć na surowce wtórne. Projekt podkreśla wartość naprawiania, jest wyrazem sprzeciwu wobec planowanego postarzania przedmiotów. Proste i niezawodne rozwiązania w dużej mierze wpływają na to, że z niektórymi rzeczami nie chcemy się rozstawać i jesteśmy skłonni używać ich przez całe życie.

Co gdyby istniał sprzęt jednocześnie łatwy do naprawy i wyprodukowany w etyczny sposób?

Planowane postarzanie produktów i wyzysk pracowników to tylko część grzechów branży elektronicznej. Od odpowiedzialnego pozyskiwania materiałów, poprzez przejrzystość działań, po wspieranie pracowników – Fairphone stara się wytyczać nowe standardy postępowania w branży. Pierwotnie firma zajmowała się kampanią na temat minerałów konfliktu, obecnie skupia się na tworzeniu smartfonów. Dzięki intuicyjnemu designowi dostęp do wnętrza telefonu i zastępowanie zepsutych części zamiennikami są łatwe dla każdego użytkownika. Do wymiany nie potrzeba skomplikowanego sprzętu, większość rzeczy możemy rozłożyć bez narzędzi lub rozkręcić klasycznym śrubokrętem. Strategia zachęca do naprawiania przedmiotu zamiast kupna nowego sprzętu.

Kto powinien odpowiadać za opakowania spożywcze?

Od niedawna na półkach supermarketów Lidl można znaleźć owoce i warzywa z nowymi oznaczeniami. Symbol BIO jest nanoszony na powierzchni produktu za pomocą lasera o wysokiej rozdzielczości. Pozwala to na usunięcie wyłącznie pigmentu na jego skórze zewnętrznej, natomiast wnętrze nie jest w żaden sposób naruszone. Obliczono, że w ten sposób można uniknąć wytworzenia ok. 50 milionów plastikowych etykiet, produkowanych z kawałków folii o łącznej wadze 50 ton. Lidl nie jest jedynym producentem korzystającym z tego rozwiązania, coraz więcej dużych sieci handlowych takich jak Carrefour, Jumbo, Edeka czy Marks & Spencer przekonuje się do tej metody. Zjawisko to daje nadzieję na pozytywny trend wśród korporacji spożywczych – przejmowania odpowiedzialności za produkowane przez nie odpady.

Czy możemy zaprojektować w pełni modułowe przedmioty?

OpenStructures to modułowy, oparty na siatce, system tworzenia i modyfikowania przedmiotów. Konstrukcje udostępniane są w internecie wraz z instrukcjami ich wykonania. Jest to samoistnie rozbudowująca się sieć, w której każdy może uczestniczyć. Projekt kontestuje kupno jako tradycyjny sposób pozyskiwania dóbr i zachęca do ich samodzielnego wykonywania. Wypełnia lukę w niechętnie rozwijanym przez korporacje systemie napraw przedmiotów codziennego użytku. Modyfikacje można wprowadzić własnoręcznie, a trudnodostępne elementy są zastępowane kreatywnymi zamiennikami. OpenStructures zachęca producentów i designerów do tworzenia projektów komercyjnych w oparciu o standard systemu, co w przyszłości ułatwi naprawę produktów lub przekształcenie zużytych w nowe.

Czy możemy zaufać intencjom dużych marek?

Krytyczne spojrzenie na marketing wykorzystujący ważne, społeczne tematy jako narzędzie sprzedaży. Krótki film animowany kwestionuje strategię marketingową opartą na nawiązaniu do niesprawiedliwości społecznej. W dzisiejszych czasach wydaje się, że wszystkie duże marki wspierają kobiety, społeczność LGBT+, przejmują się losem planety i promują różnorodność rasową. Próbują przekonać nas, że dzielą podobne wartości i chcą stworzyć lepszy świat. Ale czy na pewno? Woke Wash Agency to fikcyjna agencja reklamowa, która wykreuje lepszy wizerunek i wypierze brudy twojej firmy. Dzięki ukazaniu zaplecza pralni Sjo Schütt buduje świadomość konsumencką, ujawnia prawdziwe intencje firm i zapoznaje nas z terminem woke washing (z ang. mycie świadomych). Działania takie jak granie na uczuciach   klientów, celowe kontrowersje czy sfabrykowana autentyczność zostają ujawnione i poddane ocenie odbiorców.

Zobacz film.